37. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia

Prowadzenie cudzych spraw to instytucja zbliżona do zlecenie. Również polegało na prowadzeniu cudzych spraw, ale tutaj bez zlecenie. To znaczy, że gestor (osoba podejmująca się prowadzenia spraw cudzych) nie informowała drugiej strony o podjęciu się zadania.

Zawiązanie  węzła obligacyjnego zawiązywało się przez podjęcie działania przez tylko jedną stronę, bez porozumienia, często nawet bez zgody. Jeżeli dominus negotii zaakceptował działanie gestora, to negatorium gestio zamieniało się w zwykłe zlecenie. Zawsze powstawało zobowiązanie obustronne niezupełne.

Czynności podejmowane przez gestora nie mogły dotyczyć tego, co mieściło się w zakresie jego obowiązków np. z tytułu opieki. Mogły to być czynności bardzo różne: pojedyncze i ciągłe, prawne i faktyczne. Często chodziło o zarząd majątkiem, urządzenie pogrzebu. Podobnie jak przy zleceniu, usługi były bezpłatne.

Obowiązkiem gestora było doprowadzić zaczętą sprawę do końca, nawet w przypadku śmierci drugiej strony. Powinien rozliczyć się ze swojego działania i wydać wszystkie uzyskane korzyści.

Jeśli działanie tej osoby przyniosło korzyści wierzycielowi, to wierzyciel musiał pokryć koszty wykonania świadczenia. Co więcej, musiał je pokryć także wtedy, gdy świadczenie nie przyniosło korzyści, ale było wykonywane dobrze z dobrymi intencjami (np. leczenie niewolnika, który i tak zmarł).

Pozycja wykonawcy była to słabsza niż mandatariusza. Właściciel rzeczy mógł odmówić uznania świadczenia za korzystne.

Dominus negotii dysponował powództwem actio negotiorum gestorum directa do dochodzenia rozliczenia. Powództwo to (inaczej niż przy zleceniu) nie powodowało infamii. Gestorowi przysługiwały actio negotiorum gestorum contraria i actio funeralia.