Konsekwencje i geneza zasady dobrej wiary w prawie międzynarodowym publicznym

Bez dobrej wiary prawo nie może istnieć, a zatem także w PMP musi ona egzystować.

Jeśli zasada dobrej wiary uzasadnia „wszystko”, to stoi na czele wszystkich norm PMP.

Pytanie: skąd się wzięła owa zasada? Państwa mogły sobie ją założyć, by uzyskać coś korzystnego zarówno dla siebie, jak i dla drugiego podmiotu. Dobra wiara zatem uzasadnia funkcjonowanie całego PMP.

Podstawowe zasady rządzące społecznością międzynarodową

A. Definicja społeczności międzynarodowej

Definicyjnie rzecz ujmując społeczność międzynarodowa w znaczeniu węższym to ogół państw suwerennych, utrzymujących stosunki wzajemne, które to stosunki regulowane są przez prawo międzynarodowe.

Natomiast społeczność międzynarodowa w znaczeniu szerszym to - społeczność międzynarodowa w znaczeniu węższym oraz niesuwerenne podmioty, czyli wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowych, którzy wyposażeni są w zdolność do działań w płaszczyźnie międzynarodowej, których prawa i obowiązki są określone przez prawo międzynarodowe.

Najczęściej jednak mówiąc "społeczność międzynarodowa" mamy na myśli społeczność międzynarodową w sensie umiarkowanym. Składa się ona z bezspornie akceptowanych podmiotów prawa międzynarodowego:

• państw
• organizacji międzynarodowych międzyrządowych
• państw in statu nascendi
• narodów walczących o niepodległość
• Głów największych religii

B. Prymat państw i organizacji międzynarodowych

Za najważniejsze podmioty społeczeności międzynarodowej uznaje się państwa i organizacje międzynarodowe (3 cechy organizacji międzynarodowych: 1) zrzeszają podmioty pmp, 2) utworzone na podstawie umowy międzynarodowej, 3) rządzą się pmp)

Również obowiązki i prawa pmp dotyczą głównie państw i organizacji międzynarodowych.

C. Suwerenna równość państw

są równe pod względem prawnym (to widać np. w ustaleniu procedur na podstawie alfabetu, równości głosów w organizacjach międzynarodowych itp.)

W społeczności podmiotów równych nikomu nie można nic narzucić. Wyjątki:

- jeśli norma zwyczajowa ma fundamentalne znaczenie dla całej społeczności, to społeczność może odrzucić protest panstwa, które nie chce się wiązać tą normą

- umowy o skutku erga omnes

D. Brak centralnej władzy prawodawczej

E. Brak obowiązkowego, zorganizowanego sądownictwa

Spory mogą być rozstrzygane tylko na podstawie zgody skłóconych stron. Brak przymusowych środków egzekwowania sankcji tego sądownictwa.

F. Słaba hierarchiczność norm

Jedynie ius cogens są ponad innymi - pozostałe są równorzędne.

Ius cogens - przyjęta przez całą społeczność międzynarodową norma, która obowiązuje bezwzględnie (nie można się od niej w ŻADEN sposób uchylić). Norma ius cogens może być zmieniona tylko inną normą ius cogens.

Kurs Justice Michaela Sandela: Arystoteles

• państwo to najważniejsza ze wspólnot. Tak jak każda wspólnota powstaje w celu osiągnięcia jakiegoś dobra.
• Arystoteles rozkłada państwo na mniejsze wspólnoty. Pierwszą z nich jest związek kobiety i mężczyzny i związek pana i niewolnika. Są to, jak podkreśla Arystoteles, wspólnoty naturalne. Przy okazji Arystoteles krytykuje zrównywanie przez Barbarzyńców kobiety i niewolników. Inna jest zdaniem Arystotelesa rola kobiety i niewolnika.
• Z tych dwóch wspólnot powstaje dom, czyli rodzina. U ubogich wół zastępuje niewolnika. Dom - naturalna wspólnota, utrzymująca się trwale dla codziennego współżycia.
• Kolejna wspólnota to gmina wiejska. Jest to zespół rodzin, krewnych. Króluje w niej najstarszy (tak samo jak w rodzinie).
• Następną wspólnotą jest państwo. Istnieje ono, aby życie było dobre. Każde państwo powstaje na drodze naturalnego rozwoju, podobnie jak i pierwsze wspólnoty. Jest bowiem celem, do którego one zmierzają, natura zaś jest właśnie osiągnięciem celu.
• Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie.
• Zwierzętom głos służy do wyrażania bólu i radości, człowiek ma mowę, która oprócz tego służy “do określania tego, co pożyteczne czy szkodliwe, jak również i tego, co sprawiedliwe czy też niesprawiedliwe.” -> Człowiek jako jedyne ze stworzeń ma zdolność rozróżniania dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości i tym podobnych.
• Ustroje właściwe a ustroje zwyrodniałe: “Otóż kiedy ta jednostka lub też niewielka grupa ludzi, czy w końcu i wielka ich liczba władają ku ogólnemu pożytkowi, to takie ustroje są z konieczności właściwe; jeśli natomiast mają na względzie tylko własną korzyść czy to jednostki, czy niewielkiej grupy, czy masy, to są to zwyrodnienia”
• Ustrojami właściwymi są: jeśli chodzi o panowanie jednostki - monarchia, jeśli chodzi o panowanie niewielu - arystokracja, kiedy panuje lud - politeja [rządy obywateli].
• Ustroje zwyrodniałe: “Zwyrodnieniami wspomnianych ustrojów są: w stosunku do królestwa tyrania, w stosunku do arystokracji oligarchia, a w stosunku do politei demokracja. Tyrania bowiem jest jedynowładztwem dla korzyści panującej jednostki, oligarchia [rządzi] dla korzyści bogaczy, a demokracja dla korzyści ubogich [-większości]; żadna z nich nie ma jednak na względzie dobra ogółu.”
• Bogatych jest zawsze mniej, dlatego choć teoretycznie mogłaby istnieć oligarchia ubogich i demokracja bogatych, to w praktyce tak nie jest.
• “Ale powie ktoś może, że to jest w ogólne niewłaściwe, by władało nie prawo, lecz człowiek, który podlega namiętnościom wstrząsającym duszą. Lecz jeśli będzie to prawo oligarchiczne lub demokratyczne, to cóż za różnica wobec podniesionych trudności? Wspomniane przedtem niesprawiedliwości zarówno przecież wystąpią.”
• Być może czynnikiem decydującym w państwie powinna być masa: “bo gdzie jest wielka liczba, tam każdy może posiadać pewną cząstkę cnoty i rozumu, a jeśli się razem złączą, to masa występuje jakby jeden człowiek o wielu nogach i rękach, ale i wielu zmysłach, a tym samym i o wzmożonych możliwościach w zakresie obyczajów i rozumu. Dlatego też masa lepiej sądzi dzieła muzyczne i poetyckie, a mianowicie jeden ocenia trafnie ten szczegół, drugi inny, a wszyscy razem — całość.”
• Masy jako indywidualności nie są zdolne do władzy, więc np. Solon wykluczył ich ze sprawowania urzędów, ale są zdolne do wybierania piastunów tych urzedów.
• “ocena domu nie należy jedynie do tego, który go budował, lecz lepiej nawet osądzi go ten, który z niego korzysta; podobnie ster lepiej oceni sternik niż cieśla okrętowy, ucztę zaś biesiadnik, a nie kucharz.”
• According to Aristotle, politics is about forming good character/cultivating the virtue of citizens/realizing the good life (and not only ensuring security etc)

Istota prawa międzynarodowego (woluntaryzm, pozytywizm prawniczy, normatywizm, realizm prawniczy, szkoła prawa natury)

A. Woluntaryzm i pozytywizm prawniczy

Woluntaryzm w pmp podkreśla znaczenie woli państw jako podstawy obowiązywania tego prawa. Tzw. teoria pozytywistyczna (woluntarystyczna) wskazuje, że podstawą obowiązywania pmp jest wspólna wola państw. Wola ta znajduje swój wyraz bądź to w normach zwyczajowych, bądź to w normach konwencyjnych. Normy prawa międzynarodowego mogą być zmienione, ale tylko za zgodą wszystkich związanych nimi państw - poszczególne państwo (państwa) nie może w każdej chwili jednostronnie cofnąć swą zgodę na obowiązywanie określonej normy prawa międzynarodowego.

B. Normatywizm

Normatywizm eliminuje z prawoznawstwa analizy historyczne, psychologiczne, socjologiczne, polityczne, etyczne. Powstała w ten sposób tzw. czysta teoria prawa - analiza wyłącznie normy prawnej i systemu prawa.

C. Realizm prawniczy

Prawo definiowane jest jako zachowanie lub prognoza decyzji sądowej, a więc wytwór działalności sędziowskiej. Jest środkiem do osiągnięcia określonych celów, dostosowanym do potrzeb społecznych.

D. Szkoła prawa natury

Koncepcja naturalistyczna odwołuje się do prawa natury. W istocie jest przeniesieniem na grunt prawa międzynarodowego teorii naturalnych praw człowieka. Z samego faktu istnienia państwo ma przyrodzone, podstawowe czy fundamentalne prawa, które muszą być respektowane przez inne podmioty. Są to zwłaszcza:

• prawo do istnienia;
• prawo do niepodległości;
• prawo do równości;
• prawo do szacunku i uczestniczenia w obrocie międzynarodowym (do utrzymywania stosunków).

Definicja prawa międzynarodowego

Jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego.