Jan XXIII
- Był papieżem Kościoła rzymskokatolickiego od 28 października 1958 do 3 czerwca 1963- nazywany "dobrym papieżem Janem" (także "Janem Uśmiechniętym" i "Janem Pokornym"), posiadał wyjątkowe zrozumienie współczesnego świata, dostrzegał zadania stojące przed Kościołem. Zwołał Sobór Watykański II, który zapoczątkował reformę Kościoła katolickiego poprzez m.in. otwarcie go na dialog z innymi wyznaniami (dialog ekumeniczny). W swoich encyklikach „Mater et Magistra” oraz „Pacem in terris” dokonał syntezy społecznej nauki Kościoła.
- Encyklika Mater et Magistra –sygnowana datą 15 maja 1961. Przyczyną jej ogłoszenia były głębokie przemiany w dziedzinie nauki, techniki i gospodarki, a także w dziedzinie życia społecznego i potrzeba ponownego sformułowania i przypomnienia zasad, którymi mogliby się kierować katolicy w swej działalności społecznej, gospodarczej i politycznej. Okazją jej ogłoszenia była siedemdziesiąta rocznica ogłoszenia encykliki Rerum novarum Leona XIII, z której zaczerpnął zasady dotyczące pracy, własności prywatnej i prawa do zrzeszania się.
- Encyklika jest skierowana do całego świata, również do tych, którym nie jest znany naukowy język teologiczny i filozoficzny.
- Pierwsza część „Pouczenia encykliki Rerum novarum oraz ich rozwój w nauce Piusa XI I Piusa XII” zawiera przypomnienie nauki poprzedników oraz charakterystykę przemian stanowiących kontekst tego dokumentu.
- Część druga jest rozwinięciem zagadnień omawianych w poprzednich dokumentach Kościoła ale wymagających nowego spojrzenia w kontekście nowych przemian. Są to takie zagadnienia jak sprawa interwencji państwa, jej metod i zakresu, problem własności i jej form, zagadnienie podziału dochodu społecznego, zwłaszcza wynagrodzenia za pracę oraz sprawa reformy przedsiębiorstwa- stanowią one elementy składowe ogólnej kwestii ustroju społeczno – gospodarczego.
- W trzeciej części Jan XXIII przedstawia współczesne zagadnienia: dysproporcje rozwojowe współczesnego życia społecznego, gospodarczego i politycznego oraz wskazuje sposoby rozwiązania powstałej w ich wyniku kwestii społecznej. Ostania część zawiera wskazania społeczno – wychowawcze i zachętę do działania wraz z ukazaniem jego metod.
- Oryginalność encykliki: 1) nowość ujęć, nowość rozwiązań i nowość problematyki, 2) szersze opieranie się na materiale empirycznym i dynamizm ujmowania problematyki społecznej, 3) dokładne określenie granic i metod interwencji gospodarczej państwa, wnosi nowe elementy do sprawy organizacji przedsiębiorstw, rzuca nowe światło na zagadnienie własności oraz na sprawę udziału robotników w dochodzie społecznym
- Novum jego nauki stanowią następujące zasady: 1) sprawy gospodarcze powinny mieć pierwszeństwo przed społecznymi, jako warunkujące je, 2) w produkcji przysługuje prymat człowiekowi, 3) pomyślność gospodarczą kraju należy oceniać nie według sumy wyprodukowanych dóbr, lecz według stopnia sprawiedliwości w podziale dochodu społecznego, 4) posiadanie takich dóbr wytwórczych, które dają posiadaczowi potęgę, winno być zabronione osobom prywatnym. Posiadanie ich powinno przysługiwać tylko państwu i instytucjom prawa publicznego, 5) dając wyraz swym dążeniom do sprawiedliwości społecznej, omówił dysproporcje: między stopą życiową ogółu ludzi a poziomem produkcji, między rozwojem gospodarczym i technicznym poszczególnych sektorów, między rolnictwem a przemysłem i świadczeniem usług. Ukazał niekorzystne położenie rolnictwa w porównaniu z pracą w przemyśle i w zakresie usług, wskazał też środki zmierzające do zmiany tego stanu rzeczy. Zwrócił uwagę że każdy problem lokalny jest jednocześnie problemem międzynarodowym, 6) w procesie uspołeczniania państwo, zdaniem Papieża, jest sprzymierzeńcem w rozwiązywaniu problemów społecznych, 7) domaga się, by państwo otoczyło opieką rzemiosło i spółdzielczość 8) praca powinna służyć człowiekowi do doskonalenia własnej osobowości, 9)pracownikom należy przyznać prawo w zarządzaniu przedsiębiorstwem, w którym pracują, 10) przedsiębiorstwo powinno ułatwiać swoim pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych oraz udział w życiu społecznym, 11) w wypadkach finansowania inwestycji z dochodów przedsiębiorstwa należy przyznać pracownikom udział we własności przedsiębiorstwa, 12) zwraca też uwagę na dysproporcję w wynagrodzeniach za pracę, wynikającą z tego, że niektórzy ludzie pobierają zbyt wysokie uposażenia, mimo że zajmują stanowiska o niewielkim lub wątpliwym pożytku, podczas gdy owocny wysiłek uczciwie pracujących mas jest nader skromnie wynagradzany, 13) zarobki nie mogą być regulowane wolną grą rynku, 14) przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za pracę należy brać pod uwagę dobro wspólne kraju oraz dobro wspólne społeczności ludzkiej, 15) nauczanie zawodu należy przedłużyć, by lepiej przygotować kandydatów do przyszłego zawodu, w którym pracując będą mogli służyć społeczeństwu i doskonalić własne osobowości, 16) prawo własności należy upowszechnić, ma ono służyć człowiekowi do rozwoju jego moralnych wartości, 17) dobro wspólne obejmuje całokształt takich warunków życia społecznego, w jakich ludzie mogą pełniej i szybciej osiągać swą własną doskonałość. Dlatego dobro wspólne uważał za ważniejsze od dobra prywatnego, 18) zaleca katolikom włączenie się w pracę doczesną, podkreślając jednocześnie jej znaczenie dla własnego doskonalenia; godność osoby ludzkiej i jej doskonalenie to dwie najwyższe wartości doczesne.