16. Umorzenie zobowiązania według prawa cywilnego

Zobowiązania z natury mają charakter czasowy i są przeznaczone do rozwiązania. W interesie dłużników skrępowanych węzłami obligacyjnymi było jasne i ścisłe określenie warunków rozwiązania. Historyczne i prawnicze argumenty przemawiają za odróżnieniem sposobów umarzania w prawie cywilnym i pretorskim.

W ius civile umorzenie dokonywało się z mocy samego prawa i powodowało definitywne rozwiązanie węzła ze skutkiem erga omnes.

Węzeł rozwiązywało się przede wszystkim przez wykonanie zobowiązania - solutio. Istniało kilka elementów, które trzeba było prawidłowo wykonać.

Wykonawca nie zawsze musiał być dłużnikiem. Jeśli nie wymagał tego interes wierzyciela, to wykonawcą mogła być inna osoba i to zarówno za jak i bez zgody dłużnika.

Przyjmującym zazwyczaj był wierzyciel, ale czasem mógł nim być upoważniony np. zarządca majątku czy adstipulator.

Treść wiązała dłużnika. Wierzyciel w zasadzie nie musiał przyjąć świadczenia częściowego, czasem pretor mógł go do tego zmusić.

Czas zazwyczaj był określony terminem. Nie wykonanie zobowiązania w terminie powodowało powstanie dalszych zobowiązań np. odszkodowawczych. Możliwe było za to świadczenie wcześniejsze.

Miejsce wynikało z zobowiązania. W razie wątpliwości było to miejsce zamieszkania wierzyciela.

Węzeł mógł być również rozwiązany przez zwolnienie dłużnika z zobowiązania. W prawie archaicznym węzeł rozwiązywał się dopiero przez akt prawny przeciwny do aktu zawiązującego. W prawie klasycznym formalne akty umorzenia nie były konieczne. Takimi były akceptylacja (akt przeciwny do stypulacji), solutio per aes et libram (akt przeciwny do mancypacji) i contrarius consensus.

Czasem sposobem rozwiązania zobowiązania była nowacja, zlanie, śmierć jednej z osób.