wtorek, 11 lutego 2014

Leon XIII

Leon XIII

  • Krytyka socjalizmu i komunizmu: Leon XIII sprzeciwił się żądaniu zniesienia własności prywatnej i przekształcenia jej we własność społeczną. Według papieża taka zmiana wcale nie polepszyłaby sytuacji robotników. Stałoby się wręcz przeciwnie. Sytuacja robotników pogorszyłaby się, gdyż pracownicy utraciliby możliwość używania swojej płacy na dowolne cele, a co za tym idzie utraciliby nadzieję na możliwość pomnożenia majątku i polepszenia swojego losu. Według papieża praca utraciłaby swój sens, gdyby nie była wynagaradzana możliwością wzbogacenia się.
  • Leon XIII podkreślił wagę własności prywatnej, twierdząc że jest ona prawem naturalnym. Papież poszedł w tym względzie krok dalej od świętego Tomasza, który stwierdzał jedynie, że własność prywatna wynika z prawa naturalnego. Zniesienie prawa naturalnego jest w myśl religii katolickiej niesprawiedliwością, dlatego prowadzi do pomieszania ładu społecznego.
  • Papież krytykował postulat zniesienia własności prywatnej również na gruncie ściśle religijnym. Podkreślał, że takie żądanie godzi nawet w samo przykazanie “nie pożądaj rzeczy bliźniego swego”. Tak więc według papieża katolik nie może popierać idei socjalistycznych.
  • Leon XIII potępił również ideę mówiącą o konieczności walki klas. Papież zauważył, że obie klasy - ta pracująca i ta, która daje kapitał - wzajemnie się uzupełniają i nie mogą istnieć bez siebie. W Rerum navarum Leon XIII napisał: “nie może istnieć kapitał bez pracy ani praca bez kapitału”.
  • Krytyka umowy społecznej: Leon XIII przeciwstawił się oświeceniowej teorii „umowy społecznej” jako źródła władzy. Zgodnie z tą teorią, pierwotnym stanem człowieka jest samotność, dopiero w wyniku swobodnie zawieranej umowy pomiędzy ludźmi powstaje społeczeństwo i zarządzająca nim władza. Natomiast według katolickiej nauki społecznej życie we wspólnocie jest powołaniem człowieka. Istnienie wspólnoty, a zatem i władzy jest wpisane w Boski projekt stworzenia człowieka.
  • Pośrednie pochodzenie władzy od Boga: Leon XIII był zwolennikiem zasady pośredniego pochodzenia wladzy od Boga. Ta zasada zakładała, że: 1) Bóg jest stwórcą społecznej natury ludzkiej. Człowiek dla zaspokojenia swoich potrzeb tworzy różne grupy społeczne, z których najdoskonalszą jest państwo; 2) Konkretne formy państwa, a w szczególności formy sprawowania władzy nie pochodzą bezpośrednio od Boga, ale od ludzi;
  • Krytyka pozytywizmu prawniczego: Według Leona XIII błędna jest każda doktryna odrywająca i uniezależniająca prawo państwowe od obiektywnego, niezmiennego i uniwersalnego prawa moralnego. Takie stanowisko stanowiło dla papieża podstawę do krytyki między innymi pozytywizmu prawniczego.
  • Krytyka rozdziału państwa od Kościoła: według papieża można rozróżnić Kościół i państwo, ale nie należy wykluczać religii ze sfery publicznej. Według Leona XIII niemożliwe jest zbudowanie państwa jedynie w oparciu o ludzki autorytet i laicką etykę, dlatego państwo potrzebuje wsparcia ze strony Kościoła, który jest gwarantem jedności i zgody wśród obywateli, ich lojalności także wobec państwa, zaangażowania i kierowania się zasadami moralnymi w swoim dzialaniu.
  • Demokracja chrześcijańska: papież zaproponował własną doktrynę społeczną opartą o nauczanie Kościoła. Doktryna ta stała się podstawą do powstania koncepcji chrześcijańskiej demokracji, zwanej w skrócie chadecją.
  • Papież uznał, że pierwszą zasadą, która powinna poprzedzać wszelkie rozważania społeczno-polityczne, jest godność osoby ludzkiej, a więc i ludzkiej pracy. Według Leona XIII “nieludzkością jest uważać człowieka za narzędzie zysku i szacować go według tego, ile mogą jego mięśnie i jego siły”. Praca zarobkowa jest czymś, co nie tylko nie poniża człowieka, ale przynosi mu zaszczyt, a co za tym idzie klasa robotnicza nie może być uważana za gorszą od klasy bogatych właścicieli. Z tej zasady wynika szereg obowiązków, które Kościół nakłada na pracodawców. Przede wszystkim nie mogą oni uważać robotnika za niewolnika.
  • Druga zasada katolickiej nauki społecznej głosi, że polityka i ekonomia posiadają swój własny wymiar etyczny. Oznacza to, że wbrew temu co głosi ideologia liberalna, nie można dokonać całkowitej rozbieżności między koncepcją moralności a procesami ekonomicznymi. Procesy ekonomiczne nie powinny być ukierunkowane jedynie żelaznymi prawami rynku. Mogą być oceniane kategoriami "sprawiedliwy" lub "niesprawiedliwy". W tym kontekście Leon XIII rozpatruję kwestie godziwej płacy: "Chociaż więc pracownik i pracodawca wolną z sobą zawrą umowę, a w szczególności ugodzą się co do wysokości płacy, mimo to jednak ponad ich wolą zawsze pozostanie do spełnienia prawo sprawiedliwości naturalnej, ważniejsze i dawniejsze od wolnej woli układających się stron, które powiada, że płaca winna pracownikowi rządnemu i uczciwemu wystarczyć na utrzymanie życia. Jeśli zatem pracownik zmuszony koniecznością albo skłoniony strachem przed gorszym nieszczęściem przyjmuje niekorzystne dla siebie warunki, które zresztą przyjmuje tylko pod przymusem, ponieważ mu je narzuca właściciel zakładu lub w ogóle pracodawca, wtedy dokonuje się gwałt, przeciw któremu głos podnosi sprawiedliwość".
  • Trzecia zasada chrześcijanskiej demokracji Leona XIII to zasada dobra wspólnego i solidaryzmu społecznego. Zakłada ona, że państwo powinno dbać o dobro wspólne. Dobro wspólne w katolickiej nauce społecznej rozumiane jest nie jak w liberaliźmie jako suma dóbr indywiduanych, lecz jako coś, co przekracza granice dóbr indywidualnych. Zasada ta pozwala na to, by państwo interweniowało w obronie najsłabszych. Leon XIII twierdził, że o ile warstwa bogatych mniej potrzebuje opieki państwa, gdyż dzięki bogactwu jest zdolna sama zapewnić sobie dodatkową ochronę, o tyle klasy ubogie często zdane sa właśnie na ochronę ze strony państwa.

Czy warto studiować prawo?

W chwili pisania tego tekstu jestem studentem piątego roku prawa. Przede mną ostatni semestr na uczelni, a później - jeśli zdecyduję się zos...