Robert Owen
- Krytyka kapitalizmu: Robert Owen uważał ustrój kapitalistyczny za niezgodny z naturą i rozumem, równie niedoskonały jak system stanowy i podobnie jak feudalizm był etapem przejściowym w rozwoju ludzkości. Owen dążył do zniesienia podziałów klasowych, ponieważ jak uważał wszyscy ludzie są sobie równi. Krytykował wyzysk, własność prywatną, podział pracy, konkurencję, rosnące zubożenie robotników.
- Pomysły reformatorskie: opowiadał się za stworzeniem systemu komunistycznego sądząc, że społeczne władanie środkami produkcji stanowi najlepszą organizację społeczeństwa. Pragnął scentralizować produkcję, podział pracy i zatrudnienie. Był zwolennikiem przeprowadzenia pokojowych zmian ustrojowych przy użyciu propagandy i dobrego przykładu. Uważał, że zadaniem państwa jest wychowywać społeczeństwo.
- Utylitaryzm: definicja szczęścia głoszona przez Owena jest następująca: „Szczęście można osiągnąć tylko przez takie działanie, które przyczynia się do szczęścia społeczności”. Koncepcja szczęścia jest tu oparta na utylitaryzmie Benthama, z której wyciągnął jednak inne wnioski. W warunkach ustroju kapitalistycznego szczęście osiąga się kosztem innych ludzi, dlatego należy wpoić im, że szczęście może być osiągnięte tylko wtedy, gdy wzrasta szczęście innych.
- Plastyczność ludzkiego charakteru: Twierdził, że człowiek jest produktem społecznym, a źle zorganizowane społeczeństwo kształtuje ludzi złych, którzy popełniają przestępstwa; złe społeczeństwo to złe instytucje polityczne. Owen głosił, że decydujący wpływ na charakter człowieka ma otoczenie, warunki życia, środowisko, w którym przebywa. Jednostka nie jest odpowiedzialna za swój charakter i nawyki, za przykład podawał przestępcę i sędziego, którzy są tak samo produktami sytuacji i edukacji.
- Owen uważał, że człowiek ma wrodzone pragnienie szczęścia, które stanowi pierwotną pobudkę jego działań, trwa przez całe życie i potocznie jest nazywane interesem własnym. Oprócz tego posiada wrodzone zalążki instynktów zwierzęcych, związanych z koniecznością przedłużenia gatunku, te pragnienia nazywa skłonnościami naturalnymi, a także zdolności myślowe – zdolność pojmowania i porównywania. Każdy jednak przychodzi na świat z innym zasobem zdolności i skłonności, dlatego można powiedzieć, że Robert Owen nie jest zwolennikiem tabula rasa. Ludzkie nieszczęście i niedola są wynikiem niewiedzy, dlatego jedynym lekiem na wszelkie ludzkie udręki jest wiedza. A wiedza i przekonania są wynikiem wychowania (rodziców, wychowawców itp.) Założenia o plastyczności ludzkiego charakteru, możliwości harmonii społecznej, która co prawda nie eliminuje egoizmów, ale je uzgadnia należy do klasycznego kapitału umysłowego oświecenia. Owen wyciągnął z niej wnioski praktyczne mające zreformować ustrój, w postaci reformy wychowawczej i reformy pracy.
- Reforma wychowawcza i pracy: reforma wychowawcza realizowała się w wychowaniu dzieci i dorosłych. Według niej dzieciom można wpoić odpowiednie zasady postępowania, pragnienie życzliwości i współpracy. Wychowanie to przeciwdziałałoby determinującemu wpływowi środowiska. Aby ten cel został osiągnięty powinny być kształcone przynajmniej na poziomie elementarnym z uwzględnieniem ich indywidualnych zdolności. Z kolei dorośli powinni kształcić się i dokształcać przez całe życie. Tak rozumiana reforma wychowawcza miała być połączona z reformą pracy. Według niej zmiana doli pracowników leży również w interesie samych fabrykantów. Pracownicy fabryk stanowią podstawowe źródło nabywców na wyprodukowane w niej towary. Niskie płace powodują spadek kupna tych dóbr, doprowadzając do sytuacji nadprodukcji skutkującej ruiną właścicieli. Owen z biegiem lat nabrał przekonania, że porozumienie z kapitalistami jest niemożliwe, robotnicy muszą walczyć sami o poprawę swojego losu.